به گزارش الوقت؛ «آلفرد نوبل»، یک شیمیدان سوئدی تجربی و خودآموخته بود که دینامیت را اختراع و یک شرکت بزرگ تسلیحاتی را تأسیس کرد. روزی یک روزنامه به اشتباه آگهی ترحیم او را پس از مرگ برادرش، لودویگ، در سال ۱۸۸۸ منتشر کرد. ظاهراً تیتر خبر روزنامه بود: «تاجر مرگ مرده است. دکتر آلفرد نوبل، که با یافتن راههایی برای کشتن سریعتر افراد بیشتر، ثروتمند شد، دیروز درگذشت.»
نوبل با دیدن این آگهی ترمیم از خودش وحشتزده شد. او دینامیت را نیرویی برای امور خیر و منفعیت عمومی میدانست. موهبتی برای معدنکاری و ساختوساز و وسیلهای برای ایجاد چنان قدرت مخربی که ملتهای متمدن را از جنگ منصرف کند. بنابراین، در سال ۱۸۹۵ در پاریس در وصیتنامه خود را نوشت و بیشتر ثروت خود را برای جوایز شیمی، فیزیک، پزشکی، ادبیات و صلح به ارث گذاشت. (جایزه نوبل اقتصاد بعدها ایجاد شد.) او در وصیتنامه تصریح کرد که جایزه صلح باید توسط «کمیته ای متشکل از پنج نفر» که توسط پارلمان نروژ انتخاب میشوند، به «شخصی که بیشترین یا بهترین تلاش را برای پیشبرد دوستی بین ملتها، حذف یا کاهش نیروهای نظامی و تأسیس و ترویج گفتگوهای صلح انجام داده باشد» اهدا شود.
از سال ۱۹۰۱ تاکنون، ۱۰۵ بار جایزه نوبل به ۱۴۲ برنده اهدا شده است. ۱۱۱ نفر از برندگان افراد و ۳۱ نفر از آنها سازمانها بودهاند. با گذشت زمان، کمیته نوبل تفسیر گستردهتری از وصیتنامه نوبل اتخاذ کرد و قهرمانان حقوق بشر، مخالفان سیاسی، سازمانهای امدادی، انساندوستان، روزنامهنگاران، متخصصان کشاورزی و طرفداران محیط زیست را به عنوان برندگان انتخاب کرد.
رئیس فعلی کمیته نوبل، فردی به نام «یورگن واتنه فریدنس» و ۴۰ ساله است که توسط حزب حاکم کارگر در نروژ پیشنهاد شده است. «گری لارسن»، وزیر سابق امور خارجه، یکی دیگر از نامزدهای حزب کارگر و عضو دیگر کمیته نوبل در نروژ است. کریستین کلمت، وزیر سابق آموزش و پرورش، توسط حزب محافظهکار راست میانه، آن انگر توسط حزب میانه و آسله تجه، کارشناس امور خارجه، توسط حزب راستگرای پیشرفت در نروژ به عنوان اعضای کمیته نوبل معرفی شدهاند.
نامزدهای جایزه نوبل میتوانند توسط سیاستمداران منتخب از سراسر جهان، اساتید دانشگاه، اعضای برخی نهادهای بینالمللی و برندگان سابق این جایزه معرفی و باید تا 31 ژانویه هر سال معرفی شوند، اگرچه کمیته میتواند در اولین جلسه خود نامهای جدیدی را اضافه کند.
امسال یکی از مدعیان جایزه نوبل، «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور جنجالی آمریکا بود، اما او فقط در ۱۱ روز اول ریاست جمهوری اش یعنی تا 31 ژانویه زمان داشت که نامزد جایزه نوبل معرفی شود و به همین دلیل بسیاری گفتهاند که ترامپ اصولا وارد فهرست نامزدان جایزه نوبل امسال نشده است، هرچند اعتراضات زیادی نیز علیه او بدلیل حمایت از اسرائیل در جنگ غزه وجود داشته است. در مجموع امسال ۳۳۸ نامزد جایزه نوبل وجود داشت، اما این نامها همواره مخفی میماند.
از ماه فوریه یعنی از 8 ماه پیش تا کنون، پنج عضو کمیته نوبل به همراه کریستین برگ هارپویکن، مدیر موسسه نوبل، به طور منظم در «اتاق کمیته» در طبقه سوم دفتر مرکزی موسسه نوبل در کنار کاخ سلطنتی اسلو جلسه برگزار کردند. آنها دور یک میز چوبی براق مینشینند که لوستری از سقف آویزان و تصاویر تمام برندگان قبلی جایزه صلح، دیوارها را زینت بخشیده است.
اعضای کمیته نوبل به تدریج نامزدهای اعلام شده رسمی را به حدود دوازده نفر کاهش میدهند تا آن که سرانجام از میان این 12 نفر به نام یک نفر برسند و آن را برنده اعلام کنند.
اعضای کمیته نوبل ملزم به رعایت دستورالعملهای اخلاقی سختگیرانهای هستند، اما در معرض لابیگری هم قرار میگیرند. فریدنس به عنوان رئیس کمیته نوبل میگوید: «هر ساله هزاران نامه و ایمیل از مردم سراسر جهان دریافت میکنیم که مشتاقند نظرات خود را در مورد فرد شایسته جایزه اعلام کنند.»
نامزد نهایی کمیته نوبل به صورت اجماع نظر میان همه اعضای کمیته انتخاب میشود. صورتجلسات کمیته نوبل به مدت نیم قرن مهر و موم شده و - برخلاف تقریباً هر کمیته دیگری - هرگز به بیرون درز نمیکند و محرمانه است.
سرانجام وقتی همه اعضای کمیته نوبل روی نام یک نفر به اجماع رسیدند، مدیر موسسه نوبل ساعت ۱۰:۴۵ صبح روز جمعه (۱۰ اکتبر) هرسال به وقت اسلو با برنده تماس میگیرد و نتیجه را ۱۵ دقیقه بعد در رسانهها اعلام میکند. جایزه فرد برنده شامل یک مدال طلا و تقریباً ۷۰۰۰۰۰ پوند انگلیس در مراسمی باشکوه با حضور پادشاه و نخست وزیر نروژ در تالار شهر اسلو در ۱۰ دسامبر، سالگرد مرگ نوبل، به فرد برنده اهدا خواهد شد.